Voor het kindergedicht “Mensen zijn als bomen” klik hier.

Als mensen bomen zijn
hun voeten de wortels
hun benen als stammen
knoestige inborst
hoofden vol dromen
de kroon op het werk.

Als mensen bomen zijn
gevoelens, gedachten
als vogels verborgen
tussen de bladeren
je hart hoort ze soms
vaak zie je ze niet.

Als mensen bomen zijn
takken en wortels gestrekt
naar hemel en aarde
naar God en naar mensen

hoe ze ook vallen
ze worden
opgevangen.

– Kaj van der Plas –

Lees ook mijn gedicht over iemand die het leven uit glijdt: afvaart.

Mensen zijn als bomen
Mensen zijn als bomen,
Als je aan een boom zou vragen:
hé boom, sta jij nou graag alleen?
Dan zou hij, denk ik zeggen:
geef mij maar boompjes om me heen.

Zou je aan je vader vragen:
Hé vader, sta jij graag alleen?
Dan zou hij, denk ik zeggen:
geef mij maar mensen om me heen.

Als je aan een boom zou vragen:
aan wie geef jij het leven door?
Dan zou hij, denk ik zeggen:
daar heb ik nou mijn takken voor.

Zou je aan je moeder vragen:
aan wie geef jij leven door?
Dan zou ze, denk ik zeggen:
ja, kijk, daar heb ik jou nou voor.

Zou je aan je oma vragen:
jouw leven, waar komt dat vandaan?
Dan zou ze denk ik zeggen:
van oma’s die niet meer bestaan.

Dus bomen zijn als mensen:
geen van twee staat graag alleen,
in kinderen en takken, zo groeit
er leven om ons heen.

Jij, je vader en moeder,
dat is een soort van levensboom;
die tak een eindje verder,
dat is een tante of oom.

Maar die opa’s en oma’s die
jaren terug gestorven zijn?
Ja, kijk, ik zal maar zeggen,
dat zullen wel de wortels zijn.

Gedicht toegeschreven aan Adri Bosch

Vragen over engelen

Van alle vragen die je misschien zou willen stellen
over engelen is de enige die je altijd hoort
hoeveel er kunnen dansen op de punt van een naald.

Geen interesse in hoe ze de eeuwige tijd doorbrengen
naast met cirkelen rond de Troon, galmend in het Latijn,
of het brengen van een korst brood aan een kluizenaar op aarde
of het begeleiden van een jongen en meisje over een gammele brug.

Vliegen ze door Gods lichaam heen om er zingend weer uit te komen?
Schommelen ze als kinderen aan de scharnieren van de geestelijke wereld
terwijl ze hun namen van achter naar voren en van voor naar achteren opzeggen?
Zitten ze in hun eentje in kleine tuintjes, steeds veranderend van kleur?

Hoe zit het met hun slaapgewoonten, het weefsel van hun mantels,
hun dieet van ongefilterd goddelijk licht?
Wat gaat er om in hun lichtgevende hoofden? Is er een muur
waar deze lange gestalten overheen kunnen kijken om de hel te zien?

Als een engel van een wolk viel kreeg je dan een gat
in een rivier en zou het gat oneindig meedrijven
gevuld met de stille letters van ieder engellands woord?

Als een engel de post zou bezorgen, zou hij dan aankomen
met een verblindend ruisen van vleugels of zou hij gewoon
de vorm aannemen van de alledaagse postbode en
fluitend de oprit oplopen terwijl hij de ansichtkaarten leest?

Nee, de middeleeuwse theologen domineren het spel.
De enige vraag die je ooit hoort gaat over
de kleine dansvloer op de knop van een speld
waar onzichtbare halo’s samenvloeien en bij elkaar wegdrijven.

Hij is bedacht om ons te laten denken in miljoenen,
miljarden, om ons een tekort aan getallen te laten krijgen en ineen te doen storten  de oneindigheid in, maar misschien is het antwoord gewoon een:
een enkele vrouwelijke engel dansend op kousenvoeten,
met een klein jazzcombo druk bezig op de achtergrond.

Ze wiegt als een tak in de wind, haar prachtige ogen gesloten,
en de lange dunne bassist buigt zich voorover voor een blik op zijn horloge want ze danst nu al een eeuwigheid, en het is erg laat nu, zelfs voor muzikanten.

– Billy Collins
(vertaling van ‘Questions About Angels‘ door Kaj van der Plas)

Polarisatie is een tegenstelling van ideeën, niet van gevoelens. Er wordt een idee geschapen over de identiteit van een tegenpartij, en daar staat dan de identiteit van de eigen partij tegenover. Dat men hierbij kort door de bocht gaat is geen issue. Hieronder beschrijf ik het proces van polarisatie in drie stappen met drie rollen. Opnieuw enkele observaties gebaseerd op het boek Polarisatie van Bart Brandsma.

Het proces van polarisatie

Het proces van polarisatie laat zich omschrijven als een pool die zich afzet tegen een andere, waardoor de andere pool zich tegen de ene afzet. Ze bewegen zich bij elkaar vandaan, weg bij het midden, weg bij de verbinding. De tegengestelde bewegingen hebben vaak een persoon die zich als de stem en het gezicht ervan manifesteert. Dat is de ‘pusher’, iemand die voelt dat hij moreel gelijk heeft, voor dat morele gelijk wil vechten, geniet van de aandacht die dat oplevert en op de koop toe moet nemen dat het gevecht offers vraagt. Die offers variëren van een doorsnijden van verbindingen met andere mensen, tot het ontvangen van doodsbedreigingen.

Eenmaal deze weg ingeslagen, is het voor de pusher lastig om tot stilstand te komen, laat staan om te keren. De mate van investering in het eigen standpunt, de hoeveelheid offers die zijn gebracht maken het onmogelijk terug te keren naar meer nuance: dan zou het immers allemaal voor niets zijn geweest. Of, zoals het waarschijnlijk voor een pusher eerder voelt: “dan hebben zij gewonnen”.

Medestanders

Rondom de pushers verzamelen zich medestanders, ‘joiners’. Zij ventileren minder extreme standpunten, maar laten zich wel in het kamp van wij tegen zij trekken. Hoe meer mensen zich bij de pusher voegen, des te lastiger wordt het voor hem om te keren. Zij hebben immers ook geïnvesteerd, verbindingen verbroken, en de rechtvaardiging daarvoor ontleend aan de standpunten van de pusher.

De pusher moet het vuurtje van de polarisatie af en toe van nieuwe brandstof voorzien om ook de joiners tevreden te houden. Hij moet tegelijkertijd niet te extreem worden, omdat de joiners dan kunnen afhaken. Door nieuwe brandstof toe te voegen, bewegen de polen weer een stapje bij elkaar weg.

De ‘midden’standers

Hoe meer polarisatie, hoe verder de polen zich bij elkaar weg bewegen, des te groter de druk op de derde groep in het plaatje: zij in het midden. In het midden vind je mensen die zich soms bewust, soms minder bewust geen lid voelen van een van de beide groepen. Het kan ze niets schelen, of ze hebben een genuanceerd standpunt.

De strijd van de pushers lijkt gericht te zijn op de partij aan de overkant, wij tegen zij. Maar in werkelijkheid richten de pushers zich op het stille midden, de ‘silent’, de letterlijke middenstanders. Ze proberen hen tot een keuze te bewegen: wie niet voor ons is, is tegen ons.

Het is de identiteit, stupid

Omdat polarisatie over gevoelens gaat, is redelijkheid geen goed antwoord. Dat kan een machteloos gevoel oproepen als je iets aan polarisatie wilt doen. Men is niet zo gevoelig voor de feiten. Een deel van de eigen identiteit hangt bij pushers en joiners bovendien af van de wij-zij tegenstelling.

Mensen kunnen niet zonder een onderscheid in identiteiten. We hebben een beeld nodig van wie we zijn, en dat brengt als vanzelf een beeld mee van wie we niet zijn. Polarisatie ligt dus altijd op de loer. Hoe ontkom je eraan zonder je uit het publieke gesprek terug te trekken?

Meer lezen? Klik hier voor het vorige deel en klik hier voor het volgende deel

Dit stuk is gebaseerd op ‘Polarisatie, inzicht in de dynamiek van wij- zij denken’ van Bart Brandsma (november 2016) Je kunt het hier bestellen.